KOCH MAGAZINE..

وردەكارییەكانی خەباتی چەكداریی
لە ئەجێندای (پەكەكە)دا
بەشێك لە كتێبی كچە رۆژنامەنووس (ئەلیزا ماركۆس)
وەرگێڕانی: ماجید خەلیل
باسی یەكەم: توندوتیژی ‌و ئەمەكداریی 1985-1990
دوو ساڵ پێش دەستپێكی خەباتی چەكداریی پەكەكە چەتین غونغور ئەندامی باڵای كۆمیتەی ئەوروپای گروپەكە دەستیدابوویە وتوێژ بۆ ریفۆرمێكی نێوخۆیی. ئەو بە هەموو رێگەیەكی زیرەكی ‌و كاریی سەختگیر و وریایانە هۆشداریدایە گروپەكە كە بە نەزمێكی زۆر رەها و تاكڕەوانە مامەڵە لەگەڵ ئەندامانی پەكەكەدا دەكرێت.(1) نیگەڕانی چەتین بەتەواوی تاویسەندبوو، ئەویش زێدەتر لەوكاتەوەبوو كە بۆ ماوەی ساڵێك لەتەك گروپەكەدا لە ئەوروپا كاریكرد. ئەو ساڵی 1981 نێردرابوویە ئەوێ‌ تا بتوانێت تۆڕێكی پشتیوانی لەنێو كوردانی ئاوارەی ئەوروپادا چێبكات. چەتین خوازیاربوو برەوبدرێت بە مشومڕە نێوخۆییەكان لە كۆنگرەی دووەمی پەكەكەدا كە ساڵی 1982 دەبەسترا. چەتین لە ئەڵمانیاوە بەمەبەستی بەشداری لەو كۆنگرەدا گەڕایەوە، كۆنگرەكە لە ئۆردوگای راگوێزراوی فەلەستینییەكان لەنێوان سنووری ئەردەن ‌و سوریا گرێدرا، ئەو شوێنە گەلێ‌ دوورنەبوو. ئۆجەلان لەم كۆنگرەیەدا بە زمانێكی تەنزئامێزەوە لەبەرامبەر چەتین ‌و نەزمی ئەوروپا و هەرجۆرە مشتومڕ و گفتوگۆیەك وەستایەوە و هەموو دەنگێكی جوداوازی سەركوتكرد. بەمجۆرە ئەندامانیدیكەی كۆنگرە بایەخێكی ئێجگار كەمیان دایە ئەو باسوخواسەی كە لە نیاز و نواڕینی چەتین غونغوردا هەبوو. ئێس كە ئەندامێكی پێشووی پەكەكە و سەركردەیەكی بەرچاوبوو دەگێڕێتەوە: "ئێمە تەنها هۆشمان لەلای دەستپێكی خەباتی چەكداری بوو، ئیدی نەماندەپەرژا بیربكەینەوە بۆچی ئەو بەرەو باڵایی دەڕوات، پێمانوابوو هەموو ئەو شتانە شتانێكی لابەلا و لاوەكین". ناوبراو لەئەڵمانیادا ژیانێكی سەركەوتووانە و باڵەخانەیەكی دڵگیری پێكەوەنابوو. لەڕاستیدا ئۆجەلان وادیاربوو بەشێك لە خولیا نەتەوەییەكانی لەدەستدابوو. هەربۆیە غونغور كە ناوی نهێنییەكەی بە سەمیر ناسراوبوو بەهیچ جۆرێك ئامادەنەبوو دەستبەرداری دڵخوتخوتە و نیگەڕانییەكانی بێت. هەربۆیە پاش ئەوەی لە كۆنگرەی دووەم گەڕایەوە ئەڵمانیا، ئیدی بەجیدی دەستیدایە مشتومڕ بۆ چاكسازی‌و گۆڕانكاریی. چەتین بەدەر لە نیگەڕانییەكانی لەمەڕ پێكهاتەی ناڕۆشن ‌و ستەمگەڕایی پەكەكە. خوازیاری ئەوەبوو جارێكیدیكە چاو بە رێكخستنەكانی ئەوروپا بخشێنرێتەوە، بەتایبەتی لەوكاتەدا ئاراستەكرابوون تا پووڵ ‌و پیاو بۆ جەنگیی چەكداریی نەخشەبۆدارێژراوی پەكەكە گردبكەنەوە. چەتین لەوباوەڕەدابوو لەجیاتی چالاكییەكانی پەكەكە لە ئەوروپا پێویستە رووبكرێتە نێوچە كوردییەكان ‌و هانبدرێن ‌و رۆشنبیربكرێن ‌و یاریدەیانبدرێت ‌و لەگەڵ ئازارەكانی میللەتدا بژین. هاوكات چەتین لەوباوەرەدابوو پەكەكە تا بازنەی پەیوەندییەكانی لە دەرەوەی گروپە چەپە لاواز و لاوەكییەكاندا فراواننەكات ناتوانێت چالاكتردەركەوێت. پەكەكە پێویستە لەگەڵ رێكخراوە ناحكومییەكان ‌و پارتە سیاسییە سەرەكییەكاندا بازنەی پەیوەندییەكانی بەرینبكات، هاوكات پێویستە كۆمیتەیەكی تۆكمە لە رێكخستنەكانی ئەوروپادا دیاریبكات ‌و ئازادی بۆچوون ‌و راڤەی رووداوەكانیان هەبێت. لەڕاستیدا نەویستراوە ئەو راستییە بوترێت یاخۆ تێبینینەكراوە، ئەگەڕنا دەسەڵاتی ئۆجەلان لە چالاكییەكانی ئەوروپادا دیاریكراوبووە. سەلمان ئەرسەلان كە خەباتگێرێكی پێشووی پەكەكە و كەسێكی نێزیك لە سەمیر بوو لە ئەوروپا لەمبارەیەوە روونكردنەوەدەدات ‌و دەڵێت: "سەمیر مرۆڤێكی دۆگما نەبوو، ئەو پێیوابوو هەمووشتێك دەكرێت مشتومڕی لەبارەوە بكرێت، پێویستیش نییە هەمیشە بڕیارەكان لەسەرەوە بۆ خوارەوە دابەزن. خەڵكی پێویستە سوود لە ئەزمونی خۆیان ببینن و سەربەخۆبن لە بڕیار و خودموختاربن لەبڕیارداندا". ئۆجەلانیش هەمیشە نیگەڕانی ئەو كاردانانەوە بوو كە لەهەمبەر دەسەڵاتیدا قوتدەبنەوە و هەمیشە لە خەمی لێكترازانی ریزەكانی پەكەكەدا بوو، بۆئەم مەبەستەیش سەمیری بە تەگەڕە و كۆسپ دەزانی. هەربۆیە لەسەرەتادا هەوڵیدا كاریگەڕیی ‌و هێزی سەمیر لەنێو كۆمیتەی ئەوروپای پەكەكەدا كەمبكاتەوە. ئەوەبوو هەڵمەتێك بۆ نابوتكردنی تواناكانی سەمیر لە دیمەشقەوە سەرچاوەیگرت، لەوێندەر نزیكەكانی ئۆجەلان گەلێ‌ پرسوجۆیان لەسەر تواناكانی سەمیر ورووژاند و هاتنە ئەوروپا. ئەوان بە ئاماژەدان بە خوێنساردی سەمیر لەپابەندبوون بە بنەما شۆڕشگێرییەكانەوە ‌و رەخنە و گازاندە لە رەوشی كاروبارە ناوخۆییەكانی پەكەكە و زیادكردنی نەزمی لادان لەڕێكخستنەكاندا رووبەڕووكرایەوە. ئەرسەلان دەلێ‌: "ئیدی یەكبەیەك هەمووانیان دواند و ئەوەیان تێگەیاندن یاخۆ هەوڵیاندا ملیانپێبدەن كە سەمیر خەریكە كارێكی هەڵە ئەنجامدەدات ‌و ئەنجومەنی ئەوروپای پەكەكە نەیتوانیوە ئامانجەكانی بهێنێتەدی"، هەروەها دەلێت: "ئەوڕۆ كە ئاوڕدەدەمەوە دەبینم هەموو پلانەكان لە دەوروخولی ئەوەدابوون كە خۆیان لە سەمیر قوتاربكەن". سەمیر كەسێك بوو لە دەوروبەری 1975دا وازی لە پلانەكانی هێنا تا ببێتە مامۆستا ‌و پەیوەندیكرد بە ئۆجەلانەوە، ئەو دارای بڕوایەك بوو كە پەكەكە بۆ سەربەخۆیی كوردستان دەستەبەریدەكات. سەمیر كەسێكی ورد و وریا و فزوڵبوو، ئەو ملەجیڕەی لەهەر شتێكدا دەكرد كە دەهاتەپێشەوە. هەربۆیە سەرەڕای ئەوەی نێردراوانی ئۆجەلان فشار و فووی زۆریانكرد بە زڕاندنی نێوی سەمیردا و هەوڵیاندا پاشگەزیبكەنەوە لە باوەڕەكانی، ئەو بەپێچەوانەوە سووربوو لەسەر كارەكەی ‌و دووپاتیكردەوە كە پەكەكە وەك پارتێكی پێكهاتە لینینی پێویستی بە راستكردنەوەی ناوخۆییە. سەمیر هێند وریابوو تا لە پرسوجۆكانی ئۆجەلان وەك رێبەرێك خۆی دەربازبكات، وەلێ‌ هەمیشە ئەوەی خواستبوو، ئایا ئۆجەلان پێویستە لەهەموو كێشە و چارەسەری گرفتێكدا پشتیپێببەسترێت؟ ئەو هەمیشە دەیپرسی چالاكییەكانی پارتی ناتوانرێت جێبەجێبكرێن بەتەنهایی لەگەڵ ئەركی شەخسی ‌و تایبەتدا. لەنامەیەكدا كە ئاراستەی ئۆجەلان كرابو ئاماژەیانبەوەدابوو كە پێویستە لەو ژیانە خەیاڵییەدا بەئاگابێتەوە.(2) سەمیر بۆ ماوەی 3 ساڵ بوو لەئەوروپادا ژیابوو، لەوێ‌ فێری گفتوگۆی ئازاد و نەزمی دیموكراتی ‌و دیموكراسییەتی راستەقینە ببوو. هاوكات لەتەك هاوپەیمانە چەپە توركەكانی پەكەكە لەوانە دیڤ یۆلدا لەنێزیكەوە پێوەندی هەبوو. ئەوانیش دەستیاندابوویە چاوخشاندنەوە بە هەڵوێستە لینینگەراكانیان و پێیانوابوو دیموكراسی دواجار دەبێت شۆڕش لەهەگبەیدا هەڵگیرابێت. ئیدی كۆی هەموو ئەم هۆكارانە بوونە داینەمۆی باوەڕی سەمیر و ئەو هەستەی لا گەڵاڵەبوو كە پەكەكە ئاتاجی بە گۆڕانكارییە. لەڕاستیدا ژیانی ئۆجەلانیش لەگەلێ‌ شوێنی جیاوازی جیهاندا بوو، بنكەی مانەوەی ئەو لەدیمەشقدا بوو كە دیكتاتۆرییەت هێشتبوویەوە، وڵاتانیدیكەی دەرێی سنوورەكانی سوریایش هەر دیكتاتۆر و دیموكراسییەكی مەنگۆل ‌و ناتەواوبوون. لەهەموو ئەو وڵاتانەدا كە ئۆجەلانی لێبوو گفتوگۆی ئازادنەبوو نەشیاندەویست رەوشێكی لەوجۆرە سەرهەڵبدات. ئۆجەلان كە تەماشای پێوەندییەكانیشی لەگەڵ دەڤ یۆل دەكرد تێدەگەیشت كە خاڵی هاوبەشیان لەنێواندا لاوازبووە، ئەو تاوانی هەموو ئەوانەی خستبووە ئەستۆی سەمیر، پێیشیوابوو سەمیر لەنێو دنیای خەون و خەیاڵدا دەژی. ئۆجەلان لەوتارەكانیدا جەختی لەوە دەكردەوە كە لەناو پەكەكەدا هەمیشە لایەنی لاواز و بەهێز سەركەوتن و شكست باسكراوە و وەستان لەسەر پێشهاتەكان كراوە و گیانی رەخنە زیندووبووە ئەوەیش كە سەمیر باسیلێوەدەكات ناڕەوایە و ئەو رەخنەكانی زادەی نێو كۆنگرە نین و لە ئەوروپاوە دەدوێ‌، هەربۆیە نیازی سەمیر نیازێكی شەڕخوازانە و غایەلەی سەمیر غایەلەیەكی خراوە، هەروەها ئەوەیشی دووپاتدەكردەوە كە سەمیر هیچكارێكی نەكردووە تا پەكەكە بەهێزبكات.(3) لەڕاستیدا تا ئەوكات سەمیر خۆی بە بەرپرس لە ئەنجومەنی پەكەكە دەزانی لە ئەوروپا، وەلێ‌ نێردراوانی ئۆجەلان ئەویان لەو بەرپرسایەتییە دوورخستەوە و پێیانڕاگەیاند كە پێویستت بە كات هەیە تا بە هەڵوێستەكانتدا بچیتەوە، لەبەرامبەردا سەمیر ئەوەی دركاند كە بەڵی لەئێستادا دۆگماتیزمی نێوخۆی حیزب زۆر لە بیركردنەوە و ئیرادەی من بەهێزترە، هەربۆیە بەپێویستی دەزانم كە ریزەكانی ئەو حیزبە چۆڵبكەم. سەمیر لە نامەیەكی كراوەیشدا بۆ هاوڕێبازانی نووسیی: "ئەستەمە بتوانن لەئێستادا لەئاستێكدابن كە لەمن تێبگەن، رەنگە كاتێك بێت ئەوە رووبدات". لەڕاستیدا ئاساننەبوو بۆ سەمیر كە واز لە پەكەكە بهێنێت. ئەو جیا لە رەخنە ئایدیۆلۆژییەكان لە ئۆجەلان و چالاكییەكانی پەكەكە بەهەموو واتایەك پشگیر و پشتیوانی پەكەكە بوو، ئەو نێزیكەی حەوت ساڵ لە تەمەنی تەرخانكردبوو بۆ پەكەكە. هەربۆیە چەند مانگێك پاش وازهێنانەكەی رازیبوو لە یەكێك لە بەشەكانی كۆلێژدا لە ئاڵمان لەگەڵ چالاكوانانی پەكەكە بەمەبەستی پێكهاتنەوە دانیشتن و دیداربكات. دواجار سەمیر لەتەك چالاكوانەكان كۆبوویەوە، هەرچەند بیروڕاكانی سەمیر گۆڕانیان بەسەرداهاتبوو، تەنانەت لێدوانەكانی زۆر پۆزەتیڤ بوون، ئەمە وایكرد كە گومان لە پەیوەندی سەمیر و شاهین دۆنمز بكەن كە بەكرێگیراوی میتی توركی ‌و ئەندامی پێشووی پەكەكە بوو. لەبەرئەوە چالاكوانەكان بە سەمیریان وت ئەو ناتوانێت شوێنی كۆبوونەوەكە جێبهێڵێت تاوەكو لەوبارەیەوە لێپێچینەوەی لەگەڵدا دەكرێت. سەمیر لەو پلانەدا دەتوانێت هەڵبێت وەلێ‌ پاسەوانەكان دەیگرنەوەوە توندی شوقەكەی دەكەن، ئیدی سەمیریان ئەوشەوە هێشتەوە و لەلایەن چوار پاسەوانەوە هەموو پارە و پوڵ ‌و شوناسنامەیەكیان لێزەوتكرد. پاشان سەمیر لەنامەیەكدا كە لە 19-10-1983 نووسیویەتی زۆر بەتووڕەیی ‌و قەڵسییەوە باسلەوەدەكات كە نە پێشبینی كارێكی لەوجۆرەی كردبوو نەیش توانای ئەوەی هەیە هەڵسەنگاندن بۆ هەڵوێستێكی لەوجۆرەبكات. لەڕاستیدا هێشتنەوەی سەمیر بەدەستبەسەری وادەكات لە هاوەڵەكانی بەدوویدا بگەڕێن، پاسەوانەكانی سەمیریش ئاگاداریدەكەنەوە گەڕ رووداوی رفاندنەكەی باسبكات لەناو شۆڕشگێڕاندا ئەوا ژیانی دەكەوێتە مەترسییەوە، هەرچۆنێك بێت سەمیر توانی بۆ دووەمجار لە چنگ چالاكوانەكان قوتاربێت، ئەو لەونامە كراوەدا كە نووسیبووی لەپاش هەڵهاتنی لەدەستبەسەرییەكە ئەوەی خستبووەڕوو كە هەموو پێوەندییەكی لەگەڵ پەكەكەدا پچراندووە، دوپاتیشیكردبوویەوە كە بەڵێ‌ دژ بەهەموو پرەنسیپەكانی پەكەكەیە و لەڕوویاندادەوەستێتەوە و وەك هێزێكی ئایدیۆلۆژی مەترسیداریش لێیاندەڕوانێت. ئێستا دەزانم ئەم هێزە چەند ترسناكبوو، چەندیش لەسەر هەق ‌و رەوابووم كە دژی ئەم رەوتە نەفرەتییە وەستابوومەوە. سەمیر بەمجۆرە لەسەر گازاندە و گلەیی لە پەكەكە بەردەوامبوو. پێشیوابوو لەپێناو شۆڕشی كورددا ناتوانێت دەستبەرداری خەبات ‌و چالاكی بێت، وەلێ‌ ناتوانێت لەسەر نەهجی پەكەكە بڕوات. ئەو هۆشداریشیدا كە بایكۆتكردنی ئەو هەڵەیە. ئەوە هیچسوودێك بە پەكەكە ناگەیەنێت كە بمكەنە دوژمنی خۆیان.ئەم راگەیانراوەی سەمیر بۆ بەردەوامبوونی لە كارەكەی دروست وەك هەڕەشەوگوڕەشەیەك بۆسەر ژیانی شەخسی ئۆجەلان و وەك تەحەدایەكی راستەوخۆ بۆسەر پەكەكە لێكدرایەوە. پەكەكە هیچكات لەئاست دابەشبوونەكاندا بێدەنگنەبووە و نەرمینەنواندووە. هەر لە ساڵی 1977دا پەكەكە دوان لە چالاكوانەكانی خۆی لە غازی عەینتابدا كوشت، ئەوەیش پاش ئەوە روویدا كە بانگەشەی ئەوەیاندەكرد لە گروپەكەیان جودابوونەتەوە. هەربۆیە سەمیریش خۆی وەك ركابەری پەكەكە راگەیاندبوو، بۆیە لە دەستپێكی 1984دا لە رۆژنامەی سەربەخۆیی كە رۆژنامەیەكی نێوخۆیی پەكەكە بوو سەمیر وەك غەیان بە شۆڕش لەقەڵەمدرا. ئەوەیش لە ئەدەبییاتی پەكەكەدا ئاماژەیەكی روون و رەوانبوو كە پێویستە خۆی بۆ مردن ئامادەبكات.لەڕاستیدا ئەوە بۆ پەكەكە گرنگنەبوو كە سەمیر رۆشنبیرێكی وریا و وردە، نەبوونی ئەو هیچ لەمپەرێكی لەبەردەم هەیمەنە و هێزی گەشەكردووی پەكەكەدا دروستنەدەكرد.لەنێو پەكەكەیشدا زۆرینەی هاورێكانی ‌و پێوەندییەكانی لەتەك ویدا پچڕابوون. بەمەیش دەرفەتی كاركردنی لەنێو گروپێكیدیكەدا سنوورداركرابوو. هاوكات بانگەشەی سەمیر بۆ زەمینەسازكردن بۆ ئازادی بیروڕا و دێموكراسی نێوخۆیی هاوتانەبوو لەتەك میتۆدی هیچكام لە پارت ‌و گروپەكانیدیكەدا. هاوكات نووسینەكانی لەبواری چەپڕەویدا و تۆمەتباركردنی ئۆجەلان بەوەی كە كەسێكە گرفتی دەروونی هەیە، هۆیەك بوو تا گروپە فاشیستەكان كەڵك لە زرموكوتی نێوان خودی چەپەكان وەربگرن. تەنانەت هەندێك لە چالاكوانانی پەكەكە ئەوانەی وابیریانكردبوویەوە كە ئۆجەلان بۆ پاراستنی پێگەی سەرۆكایەتی خۆی ئەو هەراوهوریایەی لە سەمیر بەرزكردووەتەوە، ئەوان زۆر بە هێرش ‌و هۆشدارییەكانی سەمیر نائارامبوون. لەمبارەیەوە ئەرسەلان دەڵێ‌: "لەڕاستیدا پێموانەبوو سەمیر بەكرێگیراو بێت، هاوكات پێشموانەبوو ئەوەی ئەو دەیكات كارێكی باشبێت بۆ پەكەكە"، "هەروەها ئەوەی من دەمبینی تەنها دیوێك بوو، ئەویش ئەوەبوو كە ئەم رێكخراوە لە خەبات ‌و ململانێدایە لەپێناو كورد و دەوڵەتی كوردیدا، پێشمانوابوو كەسێك دژ بەم رێكخراوە دەنگبەرزبكاتەوە، بەهیچجۆرێك خزمەت ‌و خەمی خەباتی رزگاریخوازیی كوردی نییە". سەمیر پشتیبەستبووە هاوڕێكانی لەنێو چەپی توركیدا تا وەكو سەلامەتی گیانی بپارێزن،بەڵام هەڵسوڕاوانی پەكەكە بەشوێن ئەوەوەبوون و بەدوویدا دەگەڕان. ئێس كە هاوڕێیەكی چەپی سەمیر بوو لە هامبورگ وتبووی: "ئەوان لەوەدەگەڕان شوێنێك بدۆزێتەوە بۆ مانەوە و پاشان هەڵبكوتنەسەری ‌و لەنێویبەرن". لە كۆتایی 1984دا بوو یاخۆ لە سەرتای 1985 سەمیر داواكاری پێشكەشكرد ‌و مافی پەنابەرێتی سیاسیی لە وڵاتی سوید وەرگرت.رەوشەكە بەجۆرێك هاتەپێشەوە كە هەندێكیدیكە لە بەرهەڵستكار و نەیاری پەكەكە لەوێندەر دەژیان. مەسعود ئاكیۆڵ لەمبارەیەوە دەڵێ‌: "بەڵام سەمیر لەسەرەتادا بڕیارینەدا دەستوەربداتە كاری سیاسیی لەتەكیان، وەلێ‌ هەوڵیدا چەندین بڵاوكراوە و نووسراو بنووسێت تا برەو بە هزر و بۆچونەكانی بدات بۆ پێشخستنی دیدی دیموكراسی لەنێو پەكەكەدا". مەسعود سەركردەی پێشووی دەڤ یۆل بوو، ئەوبوو سەمیری پەنادا پاش ئەوەی توانی لەدەستبەسەرییەكەی پەكەكە لە شاری كۆڵن قوتاربێت. هەر بەگوێرەی گێڕانەوەكانی مەسعود، سەمیر پاش ئەو قۆناغە بڕیاریدا بێتەناو كایەی گشتییەوە، دیارە ئەمەیش ئەوڕۆژە بوو كە واژۆی لەنێوبردنی بوو بە ئەمری واقیع. ناوبراو هەڵوێستەكانی سەمیر بەمجۆرە دەگێڕێتەوە: "لەئێستادا ئێمە تەمەنمان هەڵكشاوە و شتەكان جیاوازتر دێنەپێشچاومان، وەلێ‌ لەوتەمەنی سەمیردا و لە قۆناغێكی وەهادا، سەمیر هێند باوەڕی بە هزرە دیموكراسییەكەی هەبوو، ئامادەبوو لەپێناویدا ژیانی خۆی بخاتەمەترسییەوە". لە ئێوارەیەكی مانگی نۆڤەمبەری 1985دا سەمیر و دوان لە ئەندامانی پێشووی پەكەكە بەشداریانكرد لە گردبوونەوەیەكی چالاكوانە كوردەكان لە شاری ستۆكهۆڵمدا. ئیدی ئەمە هەوەڵ دەركەوتنی سەمیر بوو لە شوێنە گشتییەكاندا.هەر لەوئێوارەیەدا یەكێك لەپشت سەمیرەوە بەچەند فیشەكێك كۆتایی بە ژیانیهێنا ‌و هەڵهات. هاوڕێكانی سەمیر تێنەدەگەشتن بۆچی دەبێت پەكەكە سەمیر بكوژێت. پەكەكە بۆ خۆیشی لەبڵاوكراوەیەكدا بكوژی سەمیری بە قارەمان و نیشتمانپەروەر نێوبرد. ئۆجەلان سەبارەت بەم رووداوە گوتبووی: "ئەو بەكرێگیراوە لەلایەن گەلەكەمانەوە گەیەنرا بە راستی ‌و یەكسانی"(4). لەم وتانەدا دیاربوو كە ئۆجەلان لە بەرپرسایەتی شەخسی كوشتنەكە خۆی دەپەڕێنێتەوە، وەلێ‌ دواتر بەئاشكرا دركاندی كەسانێك كە ئەندامی پەكەكە بوون و بەئاشكرا و بێپێچوپەنا دەبنە گرفت ‌و تۆوی جیاوازی دەچێنن، پێویستە پێشبینی ئەوە بكەین كە بێدەنگدەكرێن. ئۆجەلان لەشوێنێكیتردا وتبووی: "سەمیر لەهەرشوێنێكدا بێت، دەكوژرێت"(5). بەمجۆرە كوشتنی سەمیر بووە هەوەڵ ئاماژەی سەركەوتنی ئۆجەلان بەسەر نەیارانی دەسەڵاتدارییەتەكەیدا، بەڵام سەمیر یەكەم قوربانی نەبوو لە جووڵانەوەكەی ئۆجەلاندا، سەركەشییەكەی ئۆجەلان لەبەرامبەر نەیارانی خۆی ‌و یەكێتی گروپەكەیدا قوربانیگەلێكیدیكەی لێكەوتەوە. تەنها لەماوەی ساڵانی نێوان 1983 بۆ 1985 ئۆجەلان فەرمانیدەركرد و هانیدا تا بەلایەنیكەمەوە 11 ئەندامی باڵای پێشوو و ئێستای ئەوكاتی پەكەكە لەنێوبەرن كە سەمیر تەنها یەكێك بوو لەو یازە ئەندامە.هەندێك لەو یازدە سەركردەی پەكەكە توانیان هەڵبێن و خۆیان بشارنەوە، وەلێ‌ زۆرینەیان لە ئۆردوگای دۆڵی لۆلانی پەكەكە لە باكووری ئێراق یاخود لەئەوروپادا گوللەبارانكران.(6) بەمجۆرە نێزیكەی هەموو ئەوانەی كاریان لەتەك سەمیردا كردبوو لەنێو چالاكییە پەرەگرتووەكانی ئەوروپای گروپەكەدا، تەنانەت ئەوانەیش كە قسەیەكیان لە بەرژەوەندی سەمیردا نەكردبوو تەنها پەیوەندییەك بەسبوو بۆ ئەوەی سەركۆنەبكرێن.ئەوانیدیكەیش فرە بەسانایی ئەوە دەخوێنرایەوەلێیان كە بەئەندازەی پێویست ئەمەكدارنەبوون بۆ رێبەرایەتی ئۆجەلان. ئۆجەلانیش بۆخۆی قەد فەرمانی بە كوشتن نەدەكرد، وەلێ‌ ژینگەیەكی رەخساندبوو كە تێیدا غەیانەكان پێویستبوو لەنێوببرێن. یەكێك لە خەباتكارەكانی پەكەكە دەڵێ‌: "ئەو كەسەی پرسیاری لەسەر كوشتنی كەسێك بكردایە، ئەوا بە خائین ناوزەددەكرا". ئۆج ئالان و ئیبراهیم ئایدن یەكەمجار لە ساڵی 1972دا لەنێو زینداندا ئاشنابوون بە یەكتریی. ناوبراو لەمشتومڕەكانیدا لەتەك سەمیردا پاڵپشتی ئۆج ئالانی دەكرد. ئەوەیش پاش ئەوەهات كە لە وڵاتی ئاڵمان گەڕابوویەوە و لەسوریادا مشوڵی كاروباری پەكەكە بوو. لە كۆتایی 1984یشدا نێردرا بۆ كەمپی لۆلانی پەكەكە لە باكووری ئێراق. ئیبراهیم یەكلایكرابوویەوە بۆ خەباتی پەكەكە و رازیببوو بە هەموو فەرمانەكان بەبێ‌ هیچپرس ‌و لاموجیمییەك. لەگەڵ ئەوەیشدا برایم بۆخۆی تێبینی ئەوەیكردبوو كە لەلایەن ئەوانیدیكەوە بەشێوەیەكی گوماناوییەوە مامەڵەی لەتەكدا دەكرێت. لە دەوروخولی مانگی ئازاری 1985دا ئیبراهیم هەستی بە بوونی مشتومڕێككرد كە لەبارەی ئەوەوە سازكرابوو، ئیتر تێگەیشت كە ژیانی لەمەترسیدایە و وەختە بە ناپاك نێودەبرێت ‌و پلانێك لەگۆڕێدایە بۆ لەنێوبردنی. هەربۆیە بۆ رۆژی دوایی ئیبراهیم بە بیانووی گردكردنەەوی چیلكە و دار بۆ سووتاندن توانی خۆی قوتاربكات ‌و پەنابەرێتەبەر هێزە كوردییەكانی ژێر سەركردایەتی مەسعود بارزانی كە ئەوكات تەنها لەنێو سنوورەكانی ئێراندا ستاریانگرتبوو. دواتر ئیبراهیم لە دیدارێكی تایبەتدا ‌و لە درەنگانێكی شەودا وەختێك لە ئۆتاقێكی خواردنی پیتزادا بوو لە سوید، ئەوەی راگەیاند كە دوایین بڕیاریداوە و هەرگیز ناچێتە بەرەی دوژمەنەكەیەوە لە توركیا و نایهەوێت واز لە خۆی بهێنێت ‌و لێناگەڕێت تا بەدەستی پەكەكەیش بكوژرێت. ئیدی لەوێ لەتاراوگەدا بە گۆشەگیریی ژیانی دەگوزەران. یەكێك لە خاتوونەكانی ناو پەكەكەیش لە ئەوروپا بەناوی نهێنی ئەڤین لەگەڵ سەمیردا مژوڵی كاری رێكخستن بوو، وەلێ‌ لە مشتومڕ و بگرەوبەردە سیاسی ‌و هزرییەكاندا تەرەفداریی لە ئۆج ئالان دەكرد. لەڕاستیدا ئایدیایەكی ساكاربوو بۆ ئەوەی تەڤگەڕەكە داماڵرێت لەهەر كەسێك كە بەهەرجۆرێك بەشداریكردبوو. ئەوە وتەی یەكێك لە خانمە خەباتكارەكانی پەكەكە بوو كە لەودەمەدا لە لوبنان بەكارەكانی هەڵدەستا. سامیە ئاسكین پاش ئەوەی لەسەر خواستی ئۆجەلان لە ساڵی 1983دا لە ئەڵمانیاوە هاتە دیمەشق، ناوبراو لە تەواوی ناكۆكییە ناوخۆییەكاندا پاڵپشتی لە سەمیر دەكرد، هەربۆیە بەگورجی لەكۆڵكرایەوە و لەنێوبرا. سەرەتا ئۆجەلان فەمانیكردبوو بە سامیە ئاسكین تا بچێتە كەمپی لۆلان لە باكووری ئێراق. بە وتەی یەكێك لە خەباتكارەكان كە سامیەی لە كەمپی لۆلان دیبوو: "ئەو لەوجۆرە ژنانە بوو كە مشتومڕیاندەكرد و لەسەر بابەتەكان رادەوەستان". هەربۆیە لە روانینینی هەموواندا چارەنووسێكی مەترسیدار بۆ ئەو خانمە دەبینرا.دواجار لە كۆتاییەكانی 1984 یان نیوەی هەوەڵی 1985دابوو لەلایەن پەكەكەوە لەسێدارەدرا، هەروەها سوفی قەرەقوس كە ناوەنهێنییەكەی شۆڕش بوو دیسان یەكێك بوو لە هامكارەكانی سەمیر، ئەو لەسەر فەرمانی ئۆجەلان نێردرابوو بۆ شیوی لۆلان لە باكوری ئێراق ‌و لە كۆتایی 1984یشدا هەرلەوێ‌ لەنێوبرا. بەلایەنیكەمەوە سیان لە ئەندامانی پەكەكەیش كە لەتەك سەمیر لە ئەوروپا كاریاندەكرد پاش ئەوەی سەمیر لەنێوبرا، دوای ساڵێك هەموو ئەوانە لە 1984دا بەشێوازی جۆراوجۆر كوژران. ئەوانیش ئەنوەر عەتا و زوڵفو گوك و موراد بایرەكیلی بوون.(7) پور موراد كە یەكێك بوو لە خەباتكارەكانی پەكەكە دەڵێ‌: "لەڕاستیدا هۆیەك نەبوو بۆ كوشتنی سەمیر، وەلێ‌ كێ‌ دەزانێت، رەنگە ئۆجەلان بەجۆرێك لە جۆرەكان هەڕەشەیەكی بەدیكردبێت"..ئەما سەبارەت بە عەتا هەرچەند كە لەلایەن بڕێك لە ئەندامانی پەكەكەوە وەك پاڵەوان تەماشادەكرا، ناوبراو پەیوەندیكردبوو بەسەمیرەوە، هەربۆیە بە هەڕەشەیەكی جیدی دەبینرا یان بۆسەر ئۆجەلان یاخۆ بۆسەر تەڤگەڕی پەكەكە. ئەنوەریش هەرگیز قسەیەكی نەكردبوو. خانمێك كە لەجگەڕەكێشانەكەیدا قووڵبوونەوەی لێدەبینرا، وەختی خۆی لەنێو تەڤگەڕی دەڤ یۆلدا بوو، ئەو ئەنوەری دەناسی. دەیپرسی لە ئەنوەر بۆچی پەكەكە سەمیری كوشت، من نازانم. جۆكیش ئەستەمبوو بتوانیت ئاماژەیەك بدۆزیتەوە بۆ سەرپێچی لە نەزمی پەكەكەبوونیدا. بەمجۆرە ئۆجەلان كاریدەكرد بۆ لەناوبردنی هەر كەسوكارێك كە مایەی دروستكردنی پشێوی ‌و جوداخوازی ‌و رەخنە بێت لە میتۆد و پلانی پەكەكە. هەربۆیە بە خوێندنەوەی بچووكترین ئاماژەی ناكۆكی ‌و سەرپێچی لەهەریەكێكیاندا لەنێودەبران. رەسوڵ داود ئەلسینۆكی كۆمیتەی ناوەندی پەكەكە لەلایەن پارتەكەیەوە لە 1982 دەستبەسەركرابوو، دواتر گوازرایەوە بۆ شیوی لۆلان لە باكووری ئێراق ‌و لە كۆتایی 1984یشدا لەسێدارەدرا. ئەو كەسەی كە فەرمانی كوشتنەكەی پێگەیشتبوو بەمجۆرە روونكردنەوەیدا: "فەرمانی لەسێدارەدانەكە راستەوخۆ لە ئۆجەلانەوە دەركرا". دەیگێڕایەوە كە ئۆجەلان رایگەیاندبوو: "هۆگەلێكی فرە لەبەردەستدا نییە بۆئەوەی لەژیاندا بهێڵرێتەوە". جەمیلە قەیتان فرە خۆشبەختبوو، ئەو نازناوە نهێنییەكەی بەسەحەر رۆیشتبوو. ئەویش لە ساڵی 1983 دا وازیهێنا لە گروپەكە. ئەو بەشداربوو لە ناجۆرییەكانی سەمیردا لەگەڵ پەكەكە، هەمیشە دەیپرسی كاروبارەكان چلۆن دەگوزەرێن. ناوبرا ئەوشەوەی سەمیر لەهۆڵەكەیدا كە بەكرێیگرتبوو كوژرا، لەگەڵ سەمیردا بوو. وەلێ‌ ئەو توانی خۆی حەشاربداتو لەئەوروپادا ژیانێكی نوێ بۆخۆی بەدەستبهێنێت. ئەندامێكیدیكەی كۆمیتەی ناوەندی پێشووی پەكەكە فرە بەسەختی توانی خۆی قوتاربكات. ئەویش لە ساڵی 1982دا دەستبەسەركرابوو، دواتر نێردرا بۆ شیوی لۆلان. وەلێ‌ بەهۆی بێئاگایی پاسەوانەكانییەوە توانی خۆی دەربازبكات. دواتریش پاسەوانەكەی توانی خۆی قوتاربكات. ئیدی لە سوید كاریر توانی مافی پەنابەرییەتی بەدەستبهێنێت ‌و پەیوەندیشبكات بە گروپەكەی سەمیرەوە بۆ شەرمەزاركردنی پراكتیكی پەكەكە و رێبەرەكەی. كاتێك سەمیر كوژرا، كاریریش دروست لەهەمان هۆڵدا بوو. كاریر بەماوەیەكی كەم پاش كوشتنی سەمیر لەلێدوانێكیدا بۆ رۆژنامەیەكی توركی رایگەیاند: "هەست بە پەشیمانیی دەكەم كە لە رێكخراوێكی خوێناوی لەوجۆرەدا بەشداربوومە، هەموو ئەو ساڵانە وەك پەڵەیەكی رەش لەژیانمدا دەمێننەوە"، هەروەها گوتی: "هەموو ئەو تاوانی كوشتنانە ئەوە دیاریدەكات كە لەداهاتووی چەند ساڵێكی كەمدا چ دەگوزەرێت ‌و چیدێتە پێشەوە. بەمجۆرە پەكەكە لەجەنگەكەیدا بۆ خۆدامەزراندن لەنێوخۆی توركیادا ، بەردەوامبوو لە پاكتاوی رەخنەگر و سەرپێچیكارانی ناوخۆی رێكخراوەكەی. لەلای ئۆجەلان پەرتبوون و ناكۆكی وەك مەترسیی بۆسەر دەسەڵات ‌و پارتەكەی لێكدەدرایەوە. زۆرێك لە ئەندامانی پەكەكەیش بەسانایی دەیانڕوانییە جوداخوازان و بەمەترسییان دەزانین بۆسەر رەوش ‌و رەونەقی گروپەكە. بیركردنەوە لەنێو پەكەكەدا بەوجۆرەبوو كە ئەوەی پەكەكە ئەنجامیدەدا ئەركێكی پیرۆزوبێ‌ هەڵەوپەڵەیە. یەكێك لە ئەندامانی پێشووی پەكەكە رایدەگەیاند: "لە ژینگەیەكی وەهادا كەس نەیدەتوانی رەخنە و گازاندەكانی بكات، زۆرێك لەوتاوانی كوشتنانە كە ئەنجامدەدرا خودی ئۆجەلان بزوێنەری پشت رووداوەكان بوو، زۆرێك لە ئەندامانی پەكەكەیش رازیبوون بەهەر بڕیار و بەندێك كە لەلایەن ئۆجەلانەوە دەردەكرا و ئەنجامدەدرا"، هەروەها دەیگوت: "ئۆجەلان رێگەكەی دانابوو، ئەوانیدیكەیش لە ئێمە شوێنیكەوتبووین"(8). لەڕاستیدا ئەم دیدگا توند و بێباكەی پەكەكە لەبەرامبەر نەیاران و جوداخوازانی ناو گروپەكەی یاریدەی پەكەكەیدا تا لە لاوازیی ‌و رەوشی كارەساتئامێزی رێكخراوە كوردییەكانیدیكە رزگاریبێت كە بەهۆی پەرتەوازەییەوە رووبەڕووی ببوونەوە.لەهەمانكاتدا ئەم رەوشەی ناو پەكەكە بووە هۆیەك تا زێدەتر هێزی تاكڕەوی ئۆجەلان بەهێزبێت. ئیدی ئۆجەلان و سەردارانیدیكەی پەكەكە راهاتن لەسەرئەوەی كە بەسانایی هەموو ئەوانە لەكۆڵبكەنەوە كە گەڕەكیانە دژبن لەگەڵ پڕەنسیپە سەرەكییەكانی ئاپۆدا. یاخود بەسانایی دەیانتوانی ئەوانە لەناوبەرن كە جێگەی باوەڕنین یا لە مەیدانەكانی جەنگدا كەڵكیاننییە و مایەی سەرئێشەن بۆ گروپەكە. ئەندامگەلێكی پیشووی پەكەكە كە لەنێوەڕاستی هەشتاكاندا لە باكووری ئێراقدا جێگیركرابوون. ئەوان دەڵێن نێزیكەی شەش یان هەشت ‌و زیاد لەوڕێژەیە لە ئەندامانی بەئەزموونی پەكەكە لەوێندەر لەنێوان ساڵانی 1984 بۆ 1985 لەنێوبران و كەسیش نەیدەزانی چۆن و لەكوێ، تەنها لەبەرئەوەی وەك هەڕەشەیەك دەبینران بۆسەر پرەنسیپەكانی گروپەكە. بۆنموونە یەكێك لەوخاتوونانەی كە لەژێر ئازار و ئەشكەنجەی زیندانەكانی توركیادا باری دەروونی تێكچوبوو، پاش ئەوەی لە زیندان ئازادكرابوو، جارێكیدیكە پەیوەندیكردبوویەوە بە ریزەكانی پەكەكەوە، بەڵام نازانرێت ئایا بۆئەوەی كە وەك بەكرێگیراو سەیریاندەكرد یاخۆ نەیاندەزانی لەگەڵ بارە دەروونییە ناتەواوەكەیدا چیبكەن گوللەبارانیانكرد.(9) بەمجۆرە تا بیست ساڵی دوایی تەواوی ناوی كوژراوان و رووداوەكان كە لەنێوچە شاخاوییە دوورەدەستەكانی باكووری ئێراق قەومابوون بە نهێنی مابوونەوەو كرابوون بە ژێرگڵەوە ئیتر لەترسابووبێت یان بەهۆی دڵسۆزانی پەكەكەوە . هەندێك لە رەخنەگرانی پەكەكە پێیانوایە ئەو كوشتارە ناوخۆییەی پەكەكە مانای لاوازیی پەكەكە بووە، وەلێ‌ راستییەكە پێچەوانەی ئەو بۆچوونانەیە، چونكە پەكەكە كاتێك ئەو فەرمانانەی دەركرد كە هەوەڵ دەستپێكی خەباتی چەكداری بەسەركەوتوویی دژ بە توركیا لە مانگی هەشتی 1984 راگەیاندبوو. یەكێك لە خەباتكارە چالاكەكانی پەكەكە دەیووت: : "هەموو ئەوانە پاش راگەیاندنی جەنگ بوو".
گەڕانەوە بۆ توركیا:
سەلاحەدین چیلیك پاش سازدانی دیدارێك لەتەك ئۆج ئالان لە كۆتایی 1984دا گەڕایەوە باكووری ئێراق ‌و پلانی دانا تا لە دەستپێكی ساڵی نوێدا بخزێتەنێو توركیاوە، وەلێ‌ ئەم پلانە ئەگەرێكی دووربوو.(10) ئەو زستانە ئێجگار سەختبوو، ئەستەمبوو بتوانرێت ئەو بەفرە ببڕیت كە چیا سنوورییەكانی داپۆشیبوو. چەندین لە ئەندامانی پەكەكە كە بەئەستەم لە خاڵە سنوورییەكانی توركیا و ئێراق پەڕیبوونەوە لەلایەن ئێشكگرە سنوورییەكانی توركەوە درابوونە بەردەستڕێژی گوللە و كوژرابوون. چیلیك ‌و ئەندامانی پێشكەوتوویدیكەی پەكەكە لەئامادەكارییاندا بۆ قۆناغی داهاتووی نەبەردییەكەیان، ئەم رەوشەیان لەپێشچاونەگرتبوو. دواتر چیلیك لە ئەڵمانیاوەو بە تەلەفۆن پێیڕاگەیاندم كە: "گروپێكمان ناردنەنێو توركیا، وەلێ‌ هەرزوو دەستگیركران"، هەروەها پێیڕاگەیاندم : "لەنێوەندی زستانێكی پڕكڕێوەیتردا، گروپ ‌و خەڵكیدیكەمان ناردن، ئەوانیش یان كوژران یاخۆ دەستگیركران، هەروەها هەشت كەسیدیكە پاش ئەوەی نێردرانە نێوخۆی توركیا لەپێكدادانێكدا كوژران. سەربازانی تورك فرە بەباشی لە خاڵە سنوورییەكاندا جێگیركرابوون".. بۆیە جەنەڕاڵەكانی تورك سەریان لە هێرشە هەوەڵینەكانی پەكەكە سوڕمابوو. ئەوان چەندین مانگیان لە بونیادنانی ستراتیژێكی تۆكمەدا بۆ پرسی پەكەكە بەهەدەردابوو. لەودەمەدا پێنج دەورییەی تایبەت گوازرابوونەوە بۆ باشووری رۆژهەڵاتی توركیا و ژمارەی پۆلیسی دێهاتەكان زیادكرابوون، ئەوان فەرمانیان پێكرابوو كاراتر بەشوێن ئامانجەكانیانەوەبن و یاخیبووان سەركوتبكەن. لەگەڵ ئەوەشدا پایگا سەربازییەكان لەنێزیك دێهات ‌و گوندە شاخاوییەكاندا دامەزرابوون و بەرپرسە ئەمنییەكان بە رێژەیەكی زۆر بڵاوەیانپێكرابوو. بەتایبەتی لەوشوێنانەدا كە پەكەكە ئاتاجی بە خواردن و زانیاریی هێزی مرۆیی هەبوو بۆ پشتیوانیكردنیان.(11) جەنەڕاڵ مستەفا نەجدەت كە لێپرسراوی هێزە وشكانییەكان و سەركردەیەكی دیاری ئەرتەشی تورك بوو لەلێدوانێكیدا بۆ رۆژنامەنووس محەممەد عەلی بیراند وتی: "لە ساڵی 1985 بۆ هەوەڵجار لەهەرێمەكەدا خۆمان دامەزراند ‌و دەستبەكاربووین و سەربازەكانمان لەهەرێمەكەدا گردكردبوویەوە و فرە بەوریاییەوە شەنوكەوی نێوچەكەمان دەكرد"، هەروەها وتبووی: "نێزیكەی 200 لە یاخیبووانی كورد لەنێو توركیادا هەبوو، فرە كتوپڕ تێبینی گۆڕانێكمان دەكرد لەناوچەكەدا. یەكە چەكدارییەكانی پەكەكە لەشوێنێكەوە بۆ شوێنێكیدیكە كە لەژێر چاودێری سەربازانی تورك بوو بەنهێنی هاموشۆیاندەكرد". لەڕاستیدا چەكدارەكان بە رۆژدا دادەبارینە شوێنە ئامانجارەكان و بەشەویشدا پاشەكشەیاندەكرد. زۆرجار سەربازانی تورك بۆ ماوەی رۆژێك دەمانەوە و دەجەنگان. زۆرجاریش سەرچاوەكانی ئاو و خواردنیان لە پەكەكە دەگرتەوە و پشتیاندەبەست بەڕەوانەكردنی سەربازگەلی زیاتر بۆ نێوچەكانی جەنگ.باران لەمبارەوە وتی: "بەمجۆرە هەموو كاتێك سەربازەكان زیانگەلێكی فرەیان رووبەڕوودەبوویەوە"، هەروەها دەیگووت: "ئێمە توانامان سنورداربوو بۆئەوەی بچینەنێو ئاواییەكانەوە. ئێمە ئاساننەبوو بۆمان ‌و نەماندەتوانی پڕوپاگەندە بكەین بۆخۆمان، چوون هەركارێكمان لەئاواییەكاندا زیانی دەگەیاند بە پەیوەندییەكانمان لەتەك خەڵكدا و میریی رووبەڕووی ئاواییەكان دەبوویەوە. هاوكات بڕی خواردن و خۆراك فرە لەبەردەستنەبوو بۆمان، زۆرجار تەنها بایی دوو رۆژ خواردنمان هەبوو، لە سەرەی سێهەم رۆژدا شتێكمان شكنەدەبرد بۆ خواردن". بەهاتنی نیمەی ساڵ خەباتكارانی پەكەكە رووبەڕووی مەترسییەكی نوێ‌ بوونەوە. لەوكاتەدا ئاواییە كووردییەكان چەكداردەكران و پووڵ ‌و پارەیان پێدەدرا بۆئەوەی جەنگی گەریلاكانیان پێبكەن. لەڕاستیدا دەوڵەتی تورك لەدەستپێكی دامەزراندنی كۆماردا میلیشیا كوردییەكانی چەكداركردبوو تا سنوورە نوێیەكانی كۆمار بپارێزن. وەلێ‌ لەشەستەكاندا وادانرا ئەم یاسایە نادێموكرات ‌و نەسازە، هەربۆیە پووچەڵكرایەوە و ئیدی كاری پێنەكرا. دوا بەدوای هێرشەكەی پەكەكە لە مانگی هەشتی 1984دا ، ئیدی ئەمجۆرە پەلامار و هێرشانە دووبارە و چەندبارەكرانەوە. دوا بەدوای ئەوە سەرۆكی توركی تیشكی خستەسەر ئەوەی كە هەمو ئەوناوچە نیشتەنییە دوورانەی وڵات كە بەدەست هەژاری ‌و خراپی رێگەوبان و كارەباوە دەناڵێنن، ئیدی هۆیەك نییە بۆئەوەی بتوانیین ئاسایش ‌و ئارامییان بپارێزین. لەوشوێنانەدا پاسەوانی دێهاتەكان مانگانە مووچەیەیان لە میریی وەردەگرت كە نێزیكەی 35 هەزار لیرەی توركی دەبوو كە دەیكردە 70 دۆلاری ئەمەریكی. ئەوەیش بڕێكی بەسبوو بۆئەوەی بتوانن بژێوی خۆیان و خێزانیان دابینبكەن، هەربۆیە لە كۆتایی 1985دا نێزیكەی 13 هەزار پیاو بەنێوی پاسەوانی ئاواییەكان نێویانتۆماركرا. ئەمانە تەنها هەڕەشەیەكی نوێ‌ نەبوون بۆسەر پەكەكە، بەڵكو هۆیەكبوو تا یاخیبووەكان دووچاری نائارامی ‌و دڵەڕاوكێ‌ بكات. ئەندامێكی پێشووی پەكەكە كە لە ساڵی 1984وە لە نێوچەی هەكاری دەستیدابوویە چەك، بەناوی خوازراوی ئێس. ئەو دەیوت من ناتوانم دژبە پاسەوانانی دێهاتەكان بجەنگم، ئاخر ئەوانیش كوردن، هەربۆیە تووشی ئیفلیجبوونێك هاتبووم بەرامبەریان". هێشتا ساڵێك بەسەر خەباتی چەكداری پەكەكەدا تێنەپەڕیبوو، وادیاربوو دەوڵەت لەوسیاسەتەیدا قازانجی فرەیكردبوو، هەروەها بەهۆی دەركردنی یاسای لێخۆشبوونەوە هەندێك لە شۆڕشگێران وازیانهێنا لە شۆڕش‌و بوونە سەرچاوەیەكی گرنگ بۆ زانیاریی لەسەر گروپەكە لەلایەن میرییەوە. چیلیك وتی: "شتەكان بەكامی ئێمە هەڵنەدەسووڕان و هەر هەواڵێك كە لەتوركیاوە بەدەستمدەگەیشت، هەواڵێكی پۆزەتیڤ نەدەبوون و خەڵكی خەریكبوون خیانەتیانلێدەكردین، خەڵكەكەمان وازیان لە خەبات دەهێنا و لەسەر شاشەی تیڤییەكاندا دەردەكەوتن و باسیان لەو تاوان و كوشتنانە دەكرد كە لەنێو گروپەكەدا تێوەگلابوون". بەوتەی چیلیك تەنها لەڕووبەڕووبوونەوەیەكدا لەتەك ئەرتەشی تورك نێزیكەی 90 گەڕیلا كوژرابوون. تا ئەوكاتیش ژمارەی ئەوانەی كە پێوەندیان بە پەكەكەوە دەكرد روولەزیادبوون بوون. چونكە بەوتەی كادیرێكی پێشووی پەكەكە لەهەركاتێكدا جەنگێك روویبدایەوە لەهەرشوێنێك فیشەكێك بتەقایە، ئەوا دەبووە هۆی ئەوەی ژمارەیەكی نوێ‌ بێنەنێو ریزەكانی پەكەكەوە،(12) هەروەها باران دەیگوت: "هاوكات رۆحی بەرگری ‌و بەردەوامی لەناو شۆڕشواناندا هەبوو، ئەگەڕیش لە شوێنێكی دیاریكراودا جەنگەكەیان بدۆڕاندایە، هەر بەردەوامدەبوون. میریی نەیدەتوانی ئێمە وەدەرنێت، خەڵكی ئەوەیان بەچاوی خۆیان دەدی، هەربۆیە ئەوە كاردانەوەیەكی باشی لەناو خەڵكدا هەبوو بۆ ئێمە، هەربۆیە دەوڵەت نەیتوانی بەردەوامبێت ‌و سەركەوتووبێت، چونكە ئێمە لەهەموو ئەوناوچانەدا كە لێیبووین توانیمان خۆمان رابگرین".
هاوڕێكانی پەكەكە: هەمیشە ئەوە ئەزموونكراوە كە هەریەك لە ئێران، ئێراق، توركیا و سوریا توانیویانە گروپە كوردییەكانی یەكتر بەكاربهێنن وەك كرێگرتەیەك دژبە گروپەكوردییە نەیارەكانی خۆیان. گروپە كوردیی توركیا لەودەمەدا فرە بە بەهێزی دەركەوتبوون. هەوەڵجار سوریا توانی ئەم هەلە بقۆزێتەوە ‌و بۆ قازانجی خۆی بەكاریانبهێنێت. ئێراق شكستیهێنا لەبەكارهێنانی كوردی توركیە و ئێرانیش لە كۆتایی هەشتاكاندا توانی برەو بە پەیوەندییەكانی بدات لەگەڵ كوردی توركییەدا. هەمیشە سووریا نێزیكترین پێوەندیی لەگەڵ پەكەكەدا هەبووە، لە دەوروبەری 1985 پێوەندی هەردوولا برەوی زێدەتری پێدرا.(13) پەكەكە شانبەشانی گروپە فەلەستینییەكانیدیكە لە شیوی بیقاع توانی شوێنی خۆی بكاتەوە و گەڕیلاكانی فێری مەشقی سەربازی بكات. سوریا پشتیدەبەست بە دەزگا هەواڵگیرییەكانی بۆ چێكردنی پەیوەندی لەگەڵ گروپە بیانییەكاندا. هاوكات جەمیل ئەسەدی برا بچووكی حافز ئەسەد بەتایبەتی بایەخیدەدا بە پەكەكە و سەردانی كەمپی حیلوەی دەكرد. جگەلە كورسی ئەنجومەنی گەل جەمیل ئەسەد دارای پۆستێكیدیكە نەبوو لەدەوڵەتدا. وەلێ‌ لەبنچینەدا كۆنترۆڵی تەواوی بەندەری لازقییەی لەدەستدا بوو. هاوكات پەكەكەیش لەوباوەڕەدا بوون كە ئەو بەرپرسی رێكخستنە عەرەبییەكانی نێو هەرێمی هاتای توركیی بوو. ئەو پارێزگا پێشووەی سوریا كە تاوەكو ئێستایش سوریا بانگەشەی گەڕانەوەی دەكات. سوریا بەچێكردنی پێوەندی لەگەڵ پەكەكەدا دەیخواست فشارێكی زێدەتر لەسەر توركیا دروستبكات لەبەرامبەر ئەو گێشمەكێشە بێپایانەی كە لە پێوەندییە ئاڵۆزەكانی نێوانیاندا دەگوزەرا. لە ساڵی 1987 ئەوە دەخوێنرایەوە كە سوریە هەر بەردەوامە لە نیازی پەیوەندییەكانیدا. سەرۆكوەزیرانی توركییە توركوت ئۆزاڵ لە سەردانێكی دەگمەنیدا بۆ دیمەشق كاریكرد تا فشاری زێدەتر دروستبكات بۆ دەستدانە پرۆتۆكۆڵی هاوكاری نێوانیان. هەرچەند كە سوریا بەفەرمی پێیلێنەدەنا كە ئۆجەلان لە سوریا بێت، بەڵام هەردوولا رێككەوتن كە چیدی هیچهێرشێك لە سوریاوە نەكرێتەسەر قەڵەمڕەوی توركیا ‌و هاوكات زانیاریی هەواڵگیریی ‌و ئاسایشی لەنێوان یەكدیدا ئاڵوگۆڕبكەن. لەبەرامبەردا ئۆزال هەوڵیدا كە چارەسەری ئەو تەنگژەیە بكەن كە لەمەڕ پرۆژەی زنجیرە بەنداوەكانی سەر رووباری دیجلەو فورات هاتوونەتەگۆڕێ‌. هاوكات بەڵێنیدا هیچكەلێنێك لەبڕی ئاوی رۆیشتوو بۆ سوریا لەئاییندەدا دروستنەبێت. بەمجۆرە سوریا توانی پەكەكە وەك چەكێكی ستراتیژیی بەكاربهێنێت لەپێناو بەرژەوەندییە تایبەتییەكانیدا بۆ فشارخستنەسەر سوریا. بەمجۆرە لەسەر بنەمای پرۆتۆكۆڵە نوێیەكە سوریا هۆشداریدایە پەكەكە تا لە خاكەكەیەوە سنوورەكانی توركیا نەبەزێنن. وەلێ‌ رووننەبوو ئەو پرۆتۆكۆڵە نوێیە تا چەند كاریگەڕیدەبێت لەسەر فشارخستنەسەر پەكەكە. هەربۆیە لەوقۆناغەدا پەكەكە پلانێكیدیكەیان گرتەبەر بۆئەوەی رووبكەنە تاران یاخود لە سنوورەكانی نێوان ئێراق ‌و توركیادا جێگیربن. هاوكات سوریا ئیدی كارینەكرد بۆ راهێنانی گروپە چەكدارییەكانی پەكەكە و رێكخستن و گردكردنەوەیان و هیچ بەدەمەوەچوونێكیشی بەرجەستەنەكرد لە چالاكییەكانی ئۆجەلاندا. لە هەوەڵ دیداری رۆژنامەنووسێكی تورك بەناوی محەممەد عەلی بیراند لەگەڵ ئۆجەلاندا ئەم پرسیارەكرا: "ئەگەڕ سوریا بیویستایە یاخۆ بیتوانایە ئێوەی دەوەستاند؟" ئۆجەلانیش لەوەڵامدا وتی بەڵێ‌ بەدڵنیاییەوە، خۆ ئەوان بە فەرمانێكی دیاریكراو ئێمەیان لە سوریا وەستاند".(14)
سوریا هەمیشە هۆشی لەلای كەمینە كوردییەكەی خۆی بوو، بەردەوام ئەوەی دەخستەڕوو كە پەكەكە ناتوانێت لەجیاتی كوردانی سوریە بێتەگۆ و بیانوروژێنێت. هاوكات دیمەشق كاریكرد تا پەكەكە لەنێوكوردانی سوریەدا هێزی مرۆیی خۆی تۆكمەبكات ‌و ئەندامگەل بهێنێتەنێو ریزەكانییەوە. سوریە ئەم هەوڵەی بە ئومێدی ئەوەبوو تا ئاراستەی كوردەكانی لە جەنگ ‌و جیدالی ناوخۆی سوریاوە بگوازێتەوە بۆ دژایەتی توركیا. لەڕاستیدا پەكەكە پێشتر لەنێو كوردانی سوریەدا ناووشۆرەتیان فرەبوو. لە ساڵانی هەوەڵدا ئۆجەلان وتارەكانی ئاراستەی كوردی سوریا دەكرد و گەڕیلاكانیش پێڕەكانیان بەنێو ئاواییەكانی كوردی سوریەدا دەگەڕان و پڕوپاگەندەیان بۆ كوردایەتی ‌و خۆیاندەكرد و یارمەتی ‌و پووڵوپارەیان گرددەكردەوە. كوردانی سوریەش گەڕموگوڕبوون لەگەڵ پەكەكەدا بەتایبەتی قوتابیانی زانكۆكان زۆر پەرۆشی ئەو دروشمانەبوون كە پەكەكە تێیاندا ئاماژە و ئامانجی دەوڵەتی كوردیی دەدابەدەستەوە، تەنانەت گەڕ باسیشیان لە دەوڵەتی كورد و تورك پێكەوەبكردایە. پارتە كوردییەكانی سوریا تەنها نووزەیەكیان تێدامابوو، ئەوان بندەست ‌و گیرۆدەی ململانێی ناوخۆیی ‌و فشاری میریی بوون. ئەوان لەم رەوشەدا دارای چانسێكی ئێجگار كەمبوون تا پێكەوە بەرنامەیەك دابنێن و بكەونە خۆیان. لەكاتێكدا پەكەكە بەڕاستی لە جەنگ ‌و جیدالدابوو دژ بە نەیارەكانی. عاكیف حەسەن كە موویەكی رەش ‌و نەرمی هەبوو، بە ئینگلیزییەكی رێك ‌و رەوانیش دەدوا وتی: "خەڵكی لە گروپە كوردییەكانی سوریە پڕببوون، ئەوان تائەوكات هیچیان بۆ كورد نەكردبوو، ئەوەی هەیانبوو تەنها قسەوقسەڵۆك بوو". پەكەكە لە گروپە كوردییەكانی سوریە فرە جیاوازبوو، وادەردەكەوت پەكەكە هێزێكی زیاد هزری ‌و دیسپلین و سۆشیالیستی بێت. پەكەكە لە هیوای كوردانی سوریادا وەك تیشكی خۆر وابوو، هیچكام لەوان دژ و نەیاری پارتێكی كوردی توركیا نەبوون و پشتیوانیاندەكرد. كوردانی سوریا دارای هاموشۆ و خزمایەتی بوون لەگەڵ دیوی توركیا و قاچاخچییەتی ‌و بازرگانی لەنێوانیاندا هەبوو، هەوەهاهیچ رێگرییەكیشیان لە چێبوونی لینكێكی سیاسی نەبوو لەنێوانیاندا. كامران حاجۆ كە چالاكوانێكی كوردی سوریە بوو، ئەو لە هەوەڵەوە هۆگری پەكەكە بوو، لەدیدارەكەیدا گوتی: "كوردستانی توركیا وەك بەرینترین بەشی كوردستان هەمیشە لە هۆش ‌و هیواماندا زیندووبووە"، هەروەها گوتی: "ئێمە لە غایەلەی ئەوەدا بووین كە پێویستبوو پشگیری كوردستانی توركیا بكەین، چونكە لە كوردستانی ئێراقدا شكستمانهێنا لەوەی كە ببینە دەوڵەت". لەگەڵ ئەوەیشدا بەرنامەی پەكەكە وێنای هەر چوارپارچەی كوردستانی دەكرد و ئامانجی یەكبوون و یەكێتی نێوانیان بوو. لە بەرنامەی پەكەكەدا سەرەتا پێویستبوو كوردستانی توركیا ئازادبكرێت پاشان دەیانپەرژایەسەر پارچەكانیدیكە، هەوەها حەسەن دەیگووت: "ئێمەی قوتابی ئەو هەستەمان لەلا گەڵاڵە ببوو كە شتێك خەریكە روودەدات". كاتێك حەسەن پێوەندی كرد بە پەكەكەوە لە ساڵی 1985دا تەنها چەند كوردێكی كەمی سوریی لەنێو ریزەكانی پەكەكەدا بوون. وەلێ‌ لەوساڵەدا ژمارەیان گەیشتە 45 گەڕیلا و بۆ ساڵی ئاییندە ئەم ژمارەیە سێجار زیادیكرد و بوونە 130 گەڕیلای كوردی سوریە لە ریزەكانی پەكەكەدا ئەوژمارەیە تەنها ئەوانە بوون كە لە ریزەكانی پەكەكە لە حیلوە مژوڵی راهێنانی سەربازی بوون، گەرنا بەدرێژایی سنووری سوریە و توركییە كوردی سوریە هەبوون و یاریدە و دەستگرۆییان لە بواری خۆراك ‌و پووڵ ‌و پەناگادا كردووە بۆ گەڕیلاكانی پەكەكە.
دۆستە عێراقییەكانی پەكەكە:
هەریەك لە ئێراق ‌و سوریە بێئاگانەبوون لە پەكەكە، بەردەوام دەزگای هەواڵگریی ئێراق سەوداسەری چێكردنی پێوەندیبوون لەگەڵ كوردانی یاخیبووی توركیا. لەودەمەدا بەغدا نەیدەویست پەكەكە دژبە توركیا بەكاربهێنێت.. چونكە لەودەمەدا ئێراق برشێك لە نەوتی خاوی خۆی لەڕێی بۆرییە نەوتییەكاندا بەنێو توركیادا دەناردەدەرێ‌. لەبری وی ئێراق دەیهەویست پەكەكە سازبدات بۆ جەنگ لە دژی پێشمەرگەكانی مەسعود بارزانی كە نەیاری وڵاتەكەی بوو. ئەو دەم ئێراق لە ساڵی 1980وە لە جەنگێكی دژواردا بوو لەگەڵ كۆماری ئیسلامی ئێران. هەرچەند كە ئەمەریكا ئێراقی لەوە دڵنیاكردبوویەوە كە ئێران ناتوانێت جەنگەكە بەرێتەوە، وەلێ‌ سەدام حسێنی سەرۆكی ئێراق لەبەرامبەر رەوشی كوردانی باكووری وڵاتەكەی هەر نیگەڕان و دڵخوتخوتەی بوو. نیگەڕانی گەورەی سەدام بریتیبوولە مەسعود بارزانی. بارزانی لەلایەن ئێرانەوە توانیبووی دەستیبگات بە چەكوچۆڵ ‌و پشتیوانی مادی لێدەكرا. هەربۆیە زۆرجار شانبەشانی هێزە ئێرانییەكان دژبە ئەرتەشی ئێراقی دەجەنگان. هێزەكانی پەكەكە كەوتبوونە نێوچەیەك كە لەژێر قەڵەمڕەوی هێزی پێشمەرگەی پارتی دیموكراتی كوردستانی ئێراقدا بوون. هەربۆیە چەند جارێكیش تێكگیران لەنێوان پەكەكە و پارتیدا روویدابوو. لەڕاستیدا دوو هۆكار هەبوون كە ئەگەڕی بایەخدانی بەغدای بۆ پەكەكە هێنابوویەگۆڕێ‌.(15) سەلمان ئەرسەلان ئەندامی پەكەكە ساڵی 1985 لە ئەوروپاوە گەڕابوویەوە دیمەشق. ناوبراو لەوێشەوە روویكردبویە باكووری ئێراق، وەلێ‌ لە دەوروبەری 1986 لەلایەن سەربازانی ئێراقییەوە لەسەر سنووری نێوان توركیا و ئێراق قۆڵبەستكرابوو. پاش لێپرسینەوەیەكی سەرەتایی ئەرسەلان بە قۆڵبەستكراویی گوێزرابوویەوە بۆ باشووری بەغداد. ناوبراو بەچاوی بەستراوی رەوانەی ئەوێ‌ كرابوو، ئەوشوێنەی ئەوی تێدابوو، نێوەندی زیندانێكی سەربازی بوو، رەنگە بەشێك بووبێت لە زیندانی بەدناوی ئەبووغرێب. لەڕاستیدا زیندانییەكانی ئێراق بە هۆكاری سیاسیی دەئاخرانەوە كونجی بەندیخانە. ئیدی هەڵهاتن و رزگاربوون لەوزیندانەدا ئەستەمبوو، وەلێ‌ ئەرسەلان شەنسی هێنابووی بۆ ئەوەی بەزیندووی بمێنێتەوە، یاخۆ وادیاربوو دەزگای هەواڵگریی رژێم دەیهەویست لەڕێی ئەم مەردەوە پێوەندی لەگەڵ پەكەكەدا چێبكات. ئەوان ئیدی دەیانتوانی لەڕێی ئەمەوە پێوەندی راستەوخۆ لەگەڵ ئۆجەلان دروستبكەن و بەمەیش جارێكیدیكە هەلی ژیان بۆ ئەرسەلان دەگەڕایەوە. ئەرسەلان كە ئێستەكانی لە ئەڵمانیا دەژی دەیگوت: "دەمتوانی گوێم لە هاوار و ناڵەی ئەوانیدیبێت، دیاربوو ئەوان لەژێر ئەشكەنجەدابوون"، هەروەها دەیگوت: "شەوێك كەسێكیان هێنایە خانەكەی منەوە، ئەو خەڵكی سوریا بوو، پێیوتم ئێرە شوێنێكی زۆر ناخۆشە، لەپێشدا دانمنەدەنا بەوەدا كە لەگەڵ پەكەكەدا بووم، جارێك تا دووجار لێیاندام ‌و تەزووی كارەبایان خستەسەرم، وەلێ‌ ئەوانیدیكە هیچیانلێنەدەكردن". پاش چەند هەفتەیەكی كەم ئەرسەلان بە چڕوپڕی پرسیاری لەبارەی پەكەكەوە لێكرا. بەگوێرەی بۆچوونی ئەرسەلان، ئەوان نەیانویستووە پەكەكە دژبە توركیا بجووڵێتەوە. هاوكات داواشیاننەكردووە ئایا پەكەكە لەگەڵ گروپەكەی تاڵەبانی دەجەنگێ‌ یان نا؟ وەلێ‌ ئەوان بەتێروتەسەلی لەمەڕ پەیوەندییەكانی پەكەكە و پارتەكەی مەسعود بارزانی كۆڵینەوەیانكردووە. ئەرسەلان دەڵێ‌: "ئەوان دەیانەویست بزانن ئایا پەكەكە نیازی هەیە لەگەڵ پارتیدا بجەنگێت، بەڵام پێموتن وابیرناكەمەوە نیازێكی لەمجۆرە لە ئەجێندای پەكەكەدا هەبێت، وەلێ‌ ئەگەڕ بخوازرێت پێموانییە پەكەكە خۆی لە شەرشكردن لەگەڵ پارتیدا لابدات"، هەروەها بەگوێرەی گێڕانەوەكەی ئەرسەلان ، ئێراقییەكان وتوویانە گەڕ چەكوچۆڵ بۆ پەكەكە دابینبكەین، ئایا ئەوان پەسەندیدەكەن یان نا؟ ئایا دواتر داوابكەین لەگەڵ پارتیدا دەجەگن یان نا؟ . ئەرسەلان لە وەڵامی ئەوپرسیارانەدا وتی: "گەڕ پەكەكە چانسی پێبدرێت، بەڵێ‌ دەخوازێت لەگەڵ بەغدادا درووستبكات". پاش تێپەڕبوونی چەند مانگ ئەرسەلان فشاری دەروونی تینی بۆ هانیبوو، ئیدی داوای لە كاربەدەستانی زیندان كرد ئازادبكرێت. بەرپرسانی زیندان نەیاندەزانی چی لە ئەرسەلان بكەن، نەشیاندەویست رادەستی توركیای بكەنەوە. ئەرسەلان پێیوابوو هۆی مانەوەی ئەو لەزینداندا ئەوەبوو، لەلایەكەوە گەرەكیان بوو پەیامی دەزگا هەواڵگرییەكان بە ئۆجەلان بگەیەنێت، لەلایەكیتریشەوە دڵنیانەبوون كە ئایا ئەو كارەدەكات یان نا؟ پاش تێپەڕبوونی نۆ مانگ بەسەر دەستگیركردنی ئەرسەلاندا، وادیاربوو دەزگای هەواڵگریی ئێراقی وازی لەوبۆچوونە هێنابوو، هەربۆیە پاسپۆرتێكی ساختەیان دایە ئەرسەلان و سواری فرۆكەیانكرد بەرەو بەلەگراد. ناوبراو دیپلۆماتێكی ئێراقی لەگەڵیدابوو. پاش ئەوەی خاڵی پشكنین و كۆنتڕۆڵ تەواوبوو دیپلۆماتە ئێراقییەكە پاسپۆرتەكەی لە ئەرسەلان وەرگرتەوە. ئیدی ئەو بەبێ‌ پووڵ ‌و پارە و بەبێ‌ هیچ شوناسنامەیەك لە بەلەگراد بەرەڵاكرا، هەربۆیە بەزوویی لەلایەن دەسەڵاتدارانی یوگسلافیاوە ئەرسەلان دەستگیركرایەوە، بەڵام جارێكیتر ئەرسەلان ئازادكرا و دیسان پێوەندیكردەوە بە پەكەكەوە. ئێراق لەودەمەدا دەستیدابوویە هێرش ‌و تەمبێكردنی هێزە دیموكرات ‌و نەیارە كوردییەكان و لەوپێناوەشدا ئاتاجی بەهیچ هێزێكی دەرەكی نەبوو. پەكەكە گومانی لە دیارنەمانی ئەوماوە درێژە هەبوو كە ئەرسەلانی تێكەوتبوو، دوابەدوای لێپێچینەوەلێی گوماندەكرا بەكرێگیراوی یەكێك لە توركیا یان ئەڵمان یاخود پارتەكەی بارزانی بێت. ئیدی تاكۆتایی هەشتاكان ئەو بۆینەبوو هیچ نامە و پەیامێك هەڵبگرێت. پاش ئەوەی هێزە ئێراقییەكان دەستیانگرتەوە بەسەر بەشێك لە خاڵە سنوورییەكاندا لەگەڵ توركیا، ئیدی پێوەندی راستەوخۆیان لەگەڵ پەكەكەدا چێكرد. هاریكارییەكان قەتیسمابوو لە چوارچێوەی بەرپرسە سەربازییە نێوچەییەكاندا. بەرپرسە سەربازییەكانی ئێراق چاوپۆشیاندەكرد گەڕیلاكان لەبەرامبەر ئاڵوگۆڕی زانیاریی لەسەر پارتەكەی بارزانی(16). ئەزمان كادیری پێشووی پەكەكە كە لە كۆتایی هەشتاكاندا لەناوچەكەدا مژوڵی چالاكی بوو، وتی: "بەگشتی رژێمی بەغداد چاوی لە ئلستمان داخستبوو، یارمەتییەكی لەگۆڕێدانەبوو، لەبەرئەوەنەبوو كە پەكەكە یارمەتینەدەویست، بەڵكو لەبەرئەوەبوو كە سەدام یارمەتینەدەداین". لەڕاستیدا جۆرێك لە پەیوەندی نافەرمی تا جەنگی كەنداوی 1991 هەبوو، وەلێ‌ پاش ئەوەی هێزەكانی ئێراق پاشەكشەیان لە باكووری ئێراق پێكرا، ئیدی بەشێوەیەكی دراماتیكی هاوسەنگی هێزەكان گۆڕانكاری بەسەرداهات.
كوردانی ئێراق: جارێكیان مەسعود بارزانی بە میوانێكی كوردی توركییەی وت كە ئۆجەلان كوردی توركییە رزگاردەكات. وەلێ‌ پاش دەستپێكردنی شەڕە گەڕیلاییەكەی پەكەكە، روانینێكی جوداتر بۆ مەسعود بارزانی دروستبوو.(17) ئەنكەرە ئاگاداری جێگیربوونی كەمپی سەربازیی پەكەكە بوو لە سنوورەكانی نێوان توركیا و ئێراق. هەربۆیە بارزانی قاییلكرد تا چەكدارەكانی پەكەكە لەژێر كۆنترۆڵی خۆیدا بكاتەدەرێ‌. ئەوەی بارزانی نیگەڕانكردبوو، ئەوەبوو كە هێز و هێرشی تورك ‌و تۆڵەسەندنەوەی تورك لە ساڵی 1983دا ئەگەری ئەوەیهەبوو لەبری خاپووركردنی بنكە و بارەگاكانی پەكەكە، پێگە و پایگاكانی وان لەتەك خۆیدا راماڵێت. هەربۆیە ئیدریس بارزانی برای مەسعود بارزانی داوایكرد لە سەرانی پەكەكە كە پێویستە بنكە و بارەگاكانیان راگوێزن و لە نێزیك سنوورەكانیاندا هێرش ‌و هەڵمەتەكانیان بۆسەر توركیا ئەنجامنەدەن. سەلاحەدین چیلیك كە ساڵی 1984 لە كۆبوونەوەیەكی بارەگای پارتی دیموكراتی كوردستانی ئێران لە دۆڵی راژان ئامادەبوو رایگەیاند: "ئیدریس بارزانی ئاشكرایكرد كە ئەوان لەلایەن توركیاوە قەناعەتیانپێكراوە"، بەڵام پەكەكە خواستەكەی بارزانیان دایەدواوە و رایانگەیاند كە ئەوان ئاتاجیان بە سنوورەكان تا لەوێوە تێپەڕنەنێو سنوورەكانی توركیا، وەلێ‌ هێدیهێدی گۆڕانەكانیان لە دەرفەتی هێرشەكانیاندا كەمكردەوە، نەكا توركیا تۆڵە لە ئاواییەكانی سنوور و پێشمەرگەكانی كوردستانی ئێراق بكاتەوە. وەلێ‌ گۆڕانكارییە هونەری ‌و رووكەشییەكانی پەكەكە بۆ توركیا جێگەی بایەخ ‌و گرنگینەبوون. لە ئۆكتۆبەری 1984دا وەزیری دەرەوەی توركیا هاوڕێ‌ لەگەڵ ژمارەیەك بەرپرسی سەربازی توركیا سەردانی بەغدادی كرد بۆ مشتومڕكردن سەبارەت بە بارودۆخەكە.(18) هەریەك لە توركیا و ئێراق نەیاری سەربەخۆیی كورد بوون لە هەرپارچەیەكی كوردستاندا، لەم پێناوەدا توركیا تاڕادەیەك بە سەختی توانی دانووستان و رێككەوتنێك ئەنجامبدات تا هەڵبكوتێتەسەر بنكە و بارەگاكانی پەكەكە لە باكووری ئێراق. لەڕاستیدا دوو هۆكار هەبون بۆئەوەی ئێراق رازیبێت، توركیا كێوماڵی نێوچە سنوورییەكانی باكووری وڵاتەكەی بكات. ئەوە لەكاتێكدا بوو ئێراق هەمیشە نیگەڕانی خواست ‌و خولیای توركیابوو بۆ كۆنترۆڵكردنەوەی نێوچە ناعەرەبییەكانی باكووری ئێراق، ئەوناوچانەی زەنگین بە نەوت ‌و بیرەنەوتەكان بوون و لەڕابردوودا لەژێر دەستی وسمانییەكاندا بوون. هۆكاری یەكەم، ئێراق دەیەویست پێوەندییەكی تۆكمە لەتەك توركیادا زیندووڕابگرێت، چونكە نەوتی خاوی ئێراق لەڕێگەی توركیاوە رەوانەی دەرێ‌ دەكرا، هاوكات پێوەندییە بازرگانییەكانیدیش لەوڕێگەیەوە دەستەبەردەكرا. دووەم هۆكار خۆی دەبینییەوە لە تەمبێكردنی هێزە كوردییەكانی نەیاری رژێم، چونكە هەر ئۆپەراسیۆنێكی توركیا بەدرێژایی پێنج كیلۆمەتر بۆ راوەدوونانی هێزەكانی پەكەكە، كاریگەڕی دەكردەسەر شێواندنی ئەو بنكە و بارەگایانەی پارتەكەی مەسعود بارزانی. لەگەڵ ئەوەیشدا ئێراق بەئەندازەی پێویست بەوریایی مابوویەوە لەبەرامبەر هەرزێدەڕەوییەكی زیاتر لە 5كم بۆنێو قۆڵایی خاكی ئێراق. نیگەڕانییەكانی توركیایش لەوەوە سەرچاوەیانگرتبوو كە رژێمی ئێراقیش بۆخۆی دەسەڵاتی نەدەشكا بەسەر نێوچە سنوورییەكانی خۆیدا. هەریەك لە تاڵەبانی ‌و بارزانی پەشێوبوون بەو رێكەوتننامەیەی نێوان ئێراق‌و توركیا. بارزانی هەموو ئەو ناوچانە تا سنوورەكانی توركیا لەژێر ركێفیدا بوون. هەربۆیە تاڕادەیەك پەشێویی بارزانی لەوەوە سەرچاوەیگرتبوو كە لەهەر ئۆپەراسیۆنێكدا ئەوان دووچاری گرفت دەبوونەوە هاوكات پێوەندییەكانی رێبەری كوردەكانی ئێراق بەگەڵ ئۆجەلاندا زێدەتر بەرەو خراپی دەچوون. ترسی بارزانی لەوەدابوو كە لەگەڵ هەر سنووربەزاندنێكی توركیادا، ئەوانیش بەئامانجدەگیرێن. لە دووەم ساڵوەگەڕی دەستپێكی خەباتی گەڕیلایی پەكەكەدا دژبە توركیا لە 15ی هەشتی 1986دا هێزە ئاسمانییەكانی توركیا تۆپبارانی نێوچە سنوورییەكانی باكووری ئێراقیانكردن لەئاكامدا نێزیگەی 100 كەس لە هاوڵاتی كوردی سیڤیل ‌و پێشمەرگەی پارتی دیموكراتی كوردستانی ئێراق كوژران. لە ساڵی ئاییندەیشدا هێزەكانی تورك ئۆپەراسیۆنێكی گچكەتریان بۆ نێوچەكە دەستپێكرد. لە مانگی ئازاری 1987دا دیسان ئۆپەراسیۆنێكی گەورەی سنووربەزاندن و تۆپباران دەستیپێكرد، لەئاكامدا چەندین كەس برینداربوون و دەیان خانووی ئاواییە كوردنشینەكان خاپووركران.(19) دوو مانگ دواتر بارزانی بەشێوەیەكی فەرمی ئەو پرۆتۆكۆڵەی لەگەڵ پەكەكەدا واژۆیكردبوو هەڵیوەشاندەوە. رەنگە هۆشیاری بارزانی لەمەڕ زیادبوونی جەماوەری پەكەكەوە بووبێت، ئەو هەستەیان لەلای بارزانی چاند كە پەكەكە وەك دوژمن نەبینێت. لەمبارەیەوە بارزانی رایگەیاند: "ئێمە لەبارەی هێرشەكانی پەكەكەوە بۆسەر توركیا، هیچشتێكمان نییە بۆ وتن، بەڵام پاش ئەوەی ئەو هەموو رووداوانە روویانداوە، ئیدی ئەستەمە بۆ پەكەكە بتوانێت لە نێوچەكانی ژێر كۆنترۆڵمان بمێنێتەوە"(20) كاتێك بارزانی داوایكرد پەكەكە نێوچە سنوورییەكان جێبهێڵن پەكەكە لەڕووی داواكەی بارزانی نەوەستانەوە. دیارە كۆتایی هاوپەیمانییەتی نێوان پەكەكە و پارتی كەمێك كاریگەڕی لەسەر پەكەكە و چالاكییەكانی پەكەكە هەبوو لەنێوچەكەدا. چونكە هاوپەیمانییەكە رێگەیدابوو بە پەكەكە بنكە و بارەگاكانی خۆیان لە باكووری ئێراقدا دامەزرێنن. لەوماوەیەدا گەڕیلاكانی پەكەكە بەتەوای بارەگا و سەنگەڕەكانی خۆیان لەناوچەكەدا دامەزراندبوو، ئیدی ئەستەمبوو لەونێوچانەدا هەڵبكەندرێن بەبێ‌ بەكارهێنانی هێزی سەربازیی توند. ئۆجەلانیش دەمێكبوو بایەخی هاوپەیمانییەتەكەی لەلا بێبایەخببوو. هەربۆیە لەوماوەی پێشوودا دەستیدابوویە زنجیرەیەك رەخنە و گازاندە لە بارزانی‌و پێیوابوو خەباتی بارزانی خەباتێكی سەرەتاییە لەبەرئەوەی ئامانجەكانی لەپێناو ئۆتۆنۆمیدایە نەم سەربەخۆیی. ئێس كە نازناوی كادیرێكی پەكەكەبوو لەهەرێمەكەدا مژوڵی چالاكی بوو دەیوت: "چەندینجار مەسعود بارزانی ناڕەزایەتی دژبەو زمانە دەربڕیوە و پێیوابوو زمانێكی شەرمهێنەرە"، هەروەها لەشوێنێكیدیكەدا دەیوت: "بارودۆخی ئێمە وەك بارودۆخی كورد نییە لە توركیا، خواستی سەربەخۆیی لەئێستادا خواستێكی سەختە". لەهەمانكاتدا مەسعود بارزانی فرە سەغڵەت ‌و توڕەبوو لەودەستدرێژیانەی پەكەكە كە دەیكردەسەر گروپ ‌و رێكخراوە كوردییەكانیدی لەناوچەكەدا. بۆنموونە لە بەهاری 1985دا چەكدارانی پەكەكە هەڵیانكوتایەسەر بارەگاكانی حیزبی كۆمۆنیست. دیارە ئەوەش بەپاساوی ئەوەبوو كە پشتگیری گروپە كوردییەكانی توركیایان كردووە وەختێك كە لەشوێنەكانیدیدا لەگەڵ پەكەكەدا لەجەنگدابوون. بارزانی ئەم هێرشەی پەكەكەی بۆسەر كۆمۆنیستەكان بەوجۆرە لێكدایەوە كە هێرشە بۆسەر پارتی، چونكە پارتی لەوكاتەدا لەگەڵ كۆمۆنیستەكاندا لە یەك هاوپەیمانیدا بوون. لەڕاستیدا هێرشكردنەسەر كۆمۆنیستەكان و تووڕەیی بارزانی لەوهێرشە رەنگدانەوەی ململانێی باڵادەستی نێوان بارزانی ‌و رێبازی سەرۆكایەتی ئۆجەلان بوو. ئۆجەلان لەودەمەدا چەپێكی توندڕەوبوو، ئەو بۆخۆی ببووە رێبەری پەكەكە، بارزانیش رێبەرێكی هۆزگەڕای ترادیشناڵ بوو، ئەو سەرۆكایەتییەكەی بەشێوەی بۆماوەیی لەبابییەوە بۆ مابوویەوە، پاش ئەوەی بابی مرد، ئیدی ئەو بووە رێبەری بزووتنەوەكەی. بارزانی دەكرا توندوتیژبێت لەبەرامبەر نەیارەكانی، لەوانە پارتە كوردییەكانیدی، ئەوانەی چاویانبڕیبووە دەسەڵاتەكەی، وەلێ‌ هیچ نیگەڕانییەكی لەبەرامبەر ناوخۆی پارتەكەیدا خەیاڵی تەختبوو، بەڵام ئۆجەلان وانەبوو. بارزانی نەزمی لەسێدارەدانی بۆ نەیارانی ناوپارتەكەی بەكارنەدەهێنا، ئەو نەزمەی لەناو تەڤگەرە چەپە توندڕەوەكاندا فرە باوبوو. هێرش ‌و هەڵكوتانەسەر پارتی كۆمۆنیست ‌و نواندنی توندوتیژیی لەبەرامبەریان، هاوكات هێرشی زارەكی پەكەكە بۆ سەربارزانی دەنگدانەوەی بەرینی هەبوو، بەتایبەتی لەنێوان هەردوو گروپە ئێراقییەكە كە پەنای چەكدارانی پەكەكەیان دابوو، وەختێ‌ كە هەڵهاتبوون بۆ نێوچەكانیان. بارزانی بەتەواوی لە هەڵچوون و پشێوییەكانی ئۆجەلان تێنەگەیشتبوو، ئۆجەلان دڵكرمێبوو لەبەرامبەر زۆرێك لە ئەندامانی گروپەكە، بەتایبەتی ئەوانەی وازیان لە پەكەكە هێنابوو. تەنانەت جارێكیان بارزانی هەوڵیدا تا بە سەلامەتی یەكێك لە ئەندامانی پەكەكە بگەڕێنێتەوە بۆ ناویان، ئەو ئەندامە ترسی ئەوەی هەبوو لەسێدارەیبدەن. ئیبراهیم ئایدن پاش ئەوەی لە پەكەكە هەڵدێت، لەسەر سنووری ئێران سوپای پازداران قۆڵبەستیدەكەن و پاشان پێشمەرگەكانی پارتی پەنایدەدەن. ئەو دەیوت: "مەسعود بارزانی هەواڵی نارد بۆ جەمیل بایك، مەسعود بارزانی پێیڕاگەیاندم كە دەتگەڕێنمەوە بۆنێو پەكەكە"، هەروەها وتی: "من داواكەی بارزانیم دایەدواوە، ئەو نەیدەزانی بەگەڕانەوەم دەمكوژن". لەڕاستیدا بۆ ئۆجەلان كێشە نەبوو چەند سەركردەی كورد رقیانلێیدەبێتەوە یاخود بەڵێنەكانی ناباتەسەر، بەڵام بەهیچجۆرێك نەدەبوو ئەندامێكی پەكەكە واز لە پەكەكە بهێنێت. جەلال تاڵەبانی لە كۆتایی هەشتاكاندا وتی: "پەكەكە بەهێزنەبوو، بەڵام لەهەموو گروپە كوردییەكانیدی جەماوەریتر بوون"،هەروەها وتی: "بۆئەوەی بەهێزبیت، پێویستە رێكخستنێكی بەهێزو سەركردەیەكی بەهێز و جەنگاوەرێكی سەركەشت هەبن، ئەوانەش لەپەكەكەدا نەدەبینران، ئەوان ئەوی هەیانبوو پشگیرییەكی جەماوەری بوو".(21) ••• 1. تەواوی ئەم بەشە بریتییە لە زنجیرە دیدارێكی چڕوپڕ لەگەڵ بەرپرسە پێشووەكانی پەكەكەدا. A vari- ety of unpublished sources were criticalto this section, including the open let- ters of CetinGungor to the PKK, dated April 15, 1983, May 10, 1983, Oct. 19, 1983, March 18, 1984, and August 16, 1984, and an unsigned, undated eulogy for Enver Ata in 1984. Also used was a pamphlet from Die Gruenen/GAL, “PolitischeMord in Europa,"25/6/87.
2. Semir, open letter to the European committee, April 15, 1983.
3. Ocalan, PKK‌yeDayatilan, 47.
4. From the German-language translation of a November 1985 brochure issued by the PKK in Europe: “PKK-Vertretung in Europa,"November 1985
5. Birand, Apo ve PKK, 163.
6. This ﬁgure is my own. HaticeYasar, writing in the magazine SterkaRizgari, No. 21, 2002 (Istanbul), 89fn12, names many of the same people; Bi- rand, in his Apo ve PKK, 121, came up with a ﬁgure of 10, but did not specify names
7. The men arrested for the attacks on Ata and Gok had worked in the PKK‌s Serxwebun newspaper according to the Gruene/GAL report, “PolitischeMord in Europa,"14. 8. Cumhuriyet newspaper, Nov. 12, 1985. 9 In his letter dated August 16, 1984, Semir identiﬁes her as AytenYil- dirim, a name I also was given 10. This section utilizes especially the ﬁrsthand experiences in the region of Baran, Celik, and former PKK militant S. The main published sources were Birand, Apo ve PKK, 134–143, and Imset, the PKK, 41–44, 107 11. Birand, Apo ve PKK, 136. 12. Birand, Apo ve PKK, 138 13. Sources for this section included Syrian Kurds, Ely Carmon, an Israeli expert on Syria and the PKK, and former PKK members active in the Bekaa. Some details relied on Makovsky, “Defusing the Turkish-Syrian Crisis”; Seale, Asad, 427; and David Barchard, “Ozal Signs Security Agreement with Syria,"Financial Times, July 18, 1987. 14. Birand, Apo ve PKK, 177 15. Information on Iraq and Iraqi Kurds relies mainly on McDowall, Modern History, 347–352. 16 . They also were reported to be providing information on Turkish troops movement: See McDowall, Modern History, 426. 17 . This section utilizes interviews with former PKK militants active in Iraq and the Bekaa during this period; and also non-PKK sources familiar with events at the time, including MesutAkyol and Paris-based Kurdish Insti- tute chairman Kendal Nezan. Published sources: Celik, Agri, 119–120; Dagli, Birakuji, 29–47; McDowall, Modern History, 347, 350–351; and Chubin and Tripp, Iran and Iraq, 142.Barzani‌s comment on the PKK, probably half in jest, was made in 1982 to NejdetBuldan, who had crossed into Iran to avoid an un- related jail sentence in Turkey. 18 . See Birand, Apo ve PKK, 130–133 19. Attacks cited in Dagli, Birakuji, 44–45 20. Quoted in YeniGundem, 27 Sept.–3 Oct. 1987, 14 21. Birand, Apo ve PKK, 197.

46535 جار خوێندراوه‌ته‌وه‌ | Wednesday, August 5, 2015

Share |